Karaciğer Cerrahisi ve Transplantasyonu Uzmanı Prof. Dr. Koray Acarlı, ‘köpek kisti’ olarak bilinen karaciğer kist hidatiği hastalığı hakkında açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Acarlı, köpeklerin dışarda yediği yemeklere dikkat çekti.
Özellikle kırsal bölgelere yakın yerlerde köpeklerin doğada ne yediğine dikkat etmek gerekiyor. Çünkü doğa ile iç içe yaşayan sevimli dostlar fark etmeden bir döngünün parçası olabilir ve halk arasında ‘köpek kisti’ olarak bilinen karaciğer kist hidatiği hastalığını insanlara bulaştırabilir. Karaciğer kist hidatiği ile ilgili bilinmesi gerekenleri Karaciğer Cerrahisi ve Transplantasyonu Uzmanı Prof. Dr. Koray Acarlı anlattı.
’’Yurdumuzda özellikle hayvancılık ile uğraşan bölgelerde görülmektedir’’
Hastalığın nasıl oluştuğuna dair bilgi veren Prof. Dr. Koray Acarlı, ’’Karaciğer kist hidatiği, bir parazitin oluşturduğu hastalıktır. Halk arasında ‘köpek kisti’ diye de bilinir. Kist Hidatik hastalığı yurdumuzda özellikle hayvancılık ile uğraşan bölgelerde görülmektedir. Bunun nedeni olgun parazit; kurt, çakal, köpek gibi hayvanların bağırsaklarında ‘esas konak’ olarak yaşar. Ancak üremesi için başka ara konaklara gereksinim duyar. Parazitin yumurtası kurt, çakal, köpek gibi hayvanların dışkısı ile dışarıya atılır. Parazitin evriminde ara konak olarak rol oynayan küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar bu parazit yumurtasının bulaştığı ot ve suyu yiyip içince yumurta onların bağırsaklarına geçer ve burada kurtçuk açığa çıkarak kan dolaşımına karışır ve vücudun değişik yerlerinde, en sık da karaciğerde yerleşerek giderek büyüyen kist veya kistler meydana getirir. Buna hidatik hastalık diyoruz. Bu kistlerin içinde binlerce parazit oluşturacak kurtçuklar mevcuttur. Daha sonra hastalıklı (bu kistlerden içeren) organların kurt, çakal ve köpek gibi hayvanlar tarafından yenmesi ile parazit tekrar bunların bağırsağına ulaşır ve burada gelişerek erişkin parazit haline gelir. Başka bir deyişle parazitin üremesi için böylesine bir siklusa (döngüye) ihtiyacı vardır. İnsan da bu tabloda zaman zaman bir ara konak vazifesi görebilmektedir. Eğer, parazitin yumurtasının bulaştığı maddeler ağız yolu ile alınırsa veya temas da olduğunuz köpeğin bağırsağında parazit var ise bu yumurtaların ağız yolu ile insana bulaşması sıklıkla karaciğerde olmak üzere kistler oluşturur. Aslında köpeklerin direkt suçu yoktur. Köpeğinizi kontrol altında tutarsanız, yediğine içtiğine dikkat ederseniz sorun kalmaz’’ şeklinde konuştu.
Prof. Dr. Koray Acarlı, karaciğer kist hidatiği hastalığı hakkında bilinmesi gerekenleri söyle açıkladı:
’’Karaciğer kist hidatiği insandan insana bulaşmaz’’
’’Karaciğer kist hidatiği insandan insana bulaşmaz. İnsan dışkısında bulunmaz. Ancak aynı ortamda yaşayan insanlarda aynı yolla yani parazit yumurtası bulaşmış kirli gıdaların ortamda bulunan herkes tarafından tüketilmesi durumunda aynı ailenin değişik fertlerinde de olabilir.
Hastalık nasıl bir gelişim gösterir?
Parazitler yüzde 75-80 oranında karaciğere yerleşir. Ancak akciğer, karın içi diğer organlar ve beyine de yerleştiği görülebilir. Olay nerede olursa olsun, parazitin yerleştiği yerde giderek büyüyen içi basınçlı bir sıvı ile dolu kist oluşur.
’’Karaciğer kist hidatiği karaciğer fonksiyonlarını bozmaz’’
Karaciğer kist hidatiği karaciğer fonksiyonlarını bozmaz. Genellikle karaciğer dokusunu iterek (basınç) kendine yer açtığından karaciğer hücreleri fonksiyonlarına devam ederler.
Karaciğer kist hidatiği ne gibi şikayetlere neden olur?
Karaciğer kist hidatiği hastalığının özgün bir şikayeti yoktur. Kist karaciğerde tek olabileceği gibi, 2,3 veya daha çok sayıda da olabilir. Kistler tespit edildiğinde birkaç santimden 15-20 santimetreye varan çaplarda olabilirler. Küçük kistler genellikle şikayet nedeni olmaz. Olay genellikle başka nedenler ile yapılan görüntülemelerde. Yani tesadüfen, karaciğerde kistlerin görülmesi ile anlaşılır. Daha büyük kistler ise sağ tarafta ağrı dolgunluk hissi gibi şikayetler ile ortaya çıkarlar. Vakaların az bir kısmında gelişen komplikasyonlar ile daha gürültülü tablolar şeklinde mesela kistin safra yollarına açılması ile ortaya çıkabilir.
Hastalığın tanısı
Karaciğerde yerleşen kistin evreleri vardır. Evre 1, kistin küçükken görüntüsü basit kistle aynıdır ve karışır. Tanı daha kalın duvar yapısı içinde kız kistlerin olması, duvarda kalsifikasyon gibi ilave bulgular ile konur. Arada kalınan vakalarda endirekt hemaglutinasyon testi (İHA) veya ELİSA yöntemleri yardımcı olur. Görüntülemelerdeki ‘araba tekerleği’ görüntüsü tanı koydurucudur.
Kist kendi haline bırakılır ise genellikle giderek büyür ve komplikasyonlara neden olur. Bunlar kistin içinde bakterilerin üremesi, safra yollarını yırtması ve rüptür (delinme, yırtılma)’dır. Kistin safra yollarını yırtması durumunda sarılık ortaya çıkar. Böyle komplikasyonların ortaya çıkması hastalıkla mücadeleyi güçleştiren riskleri artıran olaylardır. Bazen de her canlı gibi kist büyür. Vücut onu kalsiyumla kaplayabilir ve tamamen inaktif olarak bir bilardo topu gibi karaciğer veya akciğerde kalabilir. Yani ölü bir yapı olur.
Karaciğerdeki kist kendi kendine patlar mı?
Kistin kendi kendine patlaması, delinmesi veya tıptaki adı ile “rüptür” nadiren de olsa görülebilir. Daha ziyade büyük kistlere gelen ani ve şiddetli darbeler böyle bir yırtılmaya neden olabilir.
Kistin yırtılması tehlikeli olabilir. Böyle bir durumda iki tablo çok önemlidir. Birincisi, kist içeriği antijenik özellik taşır, yani şiddetli, hayatı tehdit edebilecek allerjik reaksiyonlar uyandırabilir. İkincisi ise, kist içeriği bütün karın boşluğu içerisine yayılarak yaygın hastalık halini alabilir. O zaman hastalıkla mücadele güçleşir.
Hastalığın tedavisi
Klasik anlamda (“şu ilacı belli bir süre kullan hastalık geçer”) bir ilaçla tedavi yoktur. Ancak parazite etkili olduğu bilinen ve diğer tedavi yöntemlerine yardımcı bir ilaç mevcuttur.
Hastalığın standart tedavisi kistin boşaltılması, içinde canlı parazit ve geride mümkün ise boşluğun kalmamasının sağlanması.şeklinde dir. Bu en sık cerrahi yöntemler ile sağlanırken, uygun vakalarda iğne ile aspirasyon, laparoskopi gibi teknikler denenebilir. ’’
