Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde geçen yıl başlatılan 1. etap restorasyon çalışmaları çerçevesinde türbeler, sıbyan mektebi ve muvakkithane aslına uygun yenilenerek tamamlandı. 2. etap restorasyon bölümünde ise belli bir kotuna kadar sökülen 2. Bayezid Minaresi’nin güçlendirilerek tamamlanacağı öğrenilirken, doğu cephesinde dev iskele kuruldu. Cephede bulunan niteliksiz sıvaların kaldırılacağını söyleyen inşaat mühendisi Keriman Dursun, “Yaklaşık 1 ay içerisinde raspa ve derz açma işlemlerimiz tamamlanmış olur. Belirlenecek terkibe göre özgünlüğüne uygun olarak sıva ve derz işlemi yapıldıktan sonra iskele kaldırılacak” dedi. Öte yandan, demir parmaklıkların arkasında kalan yaklaşık bin 500 yıllık Ayasofya havadan görüntülendi.
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde geçen yıl yaz aylarında başlatılan 1. etap restorasyon çalışmaları tamamlandı. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü koordinesinde başlatılan restorasyon çalışmaları çerçevesinde Ayasofya Camii’nin analizleri yapılmıştı. Muhtemel herhangi bir depremde ağır hasar alacağı tespit edilen camide güçlendirme ve restorasyonunun yapılması için bilim kurulu oluşturulmasının ardından ilk etapta Ayasofya Camii’nin bahçesinde bulunan türbelerde restorasyona başlanmıştı. Ayasofya’nın 1. etap çalışmaları içinde bulunan türbelerden sonra sıbyan mektebi ve muvakkithanede restorasyon gerçekleştirilmişti. Bin 487 yaşında olan Ayasofya’daki türbeler, sıbyan mektebi ve muvakkithane aslına uygun olarak yenilendi. Çalışmaları tamamlanan tarihi yapıların projelerinin onay sürecinde olduğu öğrenildi.
2. Bayezid Minaresi’nde restorasyon devam ediyor
Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nde Şubat ayında ise 2. etap çalışmalar çerçevesinde Topkapı Sarayı’na bakan bölümünde yer alan 2. Bayezid Minaresi’nde çelik iskele kurulmuştu. Çalışmalar esnasında tarihi minarede çatlak tespit edilmişti. Tespitin ardından minarenin sökülmesine karar verilerek ve onarımının yapılacağı bilgisi verilmişti. Restorasyon çalışmasında alem yerinden kaldırılırken, minare belli bir kota kadar sökülmüştü. Yaklaşık 64 metre uzunluğundaki minarenin bilim heyetinin çalışmaları sonucunda gerek malzeme gerekse örgü tekniğinin daha fazla söküme izin vermediği öğrenilirken, minarenin güçlendirilerek tamamlanacağı belli oldu.
Doğu cephesi niteliksiz sıvalardan kurtulacak
3. Ahmet Çeşmesi’ne bakan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nin doğu cephesine dev iskele kuruldu. Yaklaşık 1 ay içerisinde cephede bulunan raspa ve derz açma işlemleri tamamlanacak. Cepheden temizlenen niteliksiz sıvaların ardından belgeleme işlemi, kronolojik analizler gerçekleştirilerek laboratuvardan gelen malzeme sonuçları beklenecek. Öte yandan, jeoradar yöntemiyle taşıyıcı duvarlar içerisindeki boşluk oranları tespit edilecek. Niteliksiz sıvalardan alınan örneklerin sonuçlarından sonra da Ayasofya’da özgün sıva ve derz işlemi yapılarak iskele kaldırılacak.
“Doğu cephesindeki iskele çalışmalarımız tamamlandı, derz açma ve raspa işlemleri devam ediyor”
Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nde kurulan dev iskele hakkında bilgi veren inşaat mühendisi Keriman Dursun, “Ayasofya’da birkaç etapta çalışmalar var. İlk etapta, Ayasofya Camii’nin bütüncül projelerinin hazırlanmasını gerçekleştirdik. Aynı kapsam içerisinde türbeler, sıbyan mektebinin ve muvakkithaneyi tamamlama noktasındayız. Çalışmalarımızın büyük bir kısmı bitti ve nihai aşamaya geldik. 2. etapta ise Ayasofya Camii’nin cepheleri, üst örtüsü ve kuzeydoğu cephesinde yer alan 2. Bayezid Minaresi’nin restorasyonuna devam ettirmekteyiz. Burada iş programlamasını yaparken öncelikle şantiye sahasının içine bir güvenlik alanı oluşturduk. İskele kurulumuyla başladık. Cephe cephe ilerlenmesine karar verildi. En hasarlı olan kuzey cephede iskele kurulumuyla çalışmalara başladık. Kuzey cephede iskele kurulumu tamamlanmış olup bir çalışma aksı oluşturularak ana kubbe ile yarım kubbeye iskele çalışma platformunun bağlantısı yapılmıştır. Ana kubbe ile yarım kubbeye buradan çok rahat bir şekilde ulaşım sağlanmıştır. Burada raspa işlemi yapıyoruz. Çimento ve niteliksiz sıvaların ve derzlerin kaldırılması için çalışmalara başladık. Şunu da belirtmeliyim ki; restorasyon sürecinde özgün ve nitelikli hiçbir unsur kaldırılmadı. Özenle korunmaktadır. Raspa işleminden sonra tekrar cephede projelendirme çalışmaları yapıldı. Bunun için fotogrametrik ölçümler, malzeme analiz paftaları oluşturuldu. Aynı zamanda hasar analizleri oluşturuldu. Cepheden malzeme numuneleri alınarak laboratuvara analize gönderilmiştir. Laboratuvardan alınan peyderpey analiz sonuçlarına ve daha önce yapılmış olan sıva örneklerine göre harç takibi oluşturulacak. Cephede sıva ve derz uygulama işlemi özgünlüğüne uygun olarak yapılması planlanmaktadır. Kuzey cepheden sonra doğu cephesinde iskele kurulumuna başlandı. Burada da raspa ve derz açma işlemleri devam etmektedir. 3. Ahmet Çeşmesi’ne bakan cephe olan doğu cephesindeki iskele çalışmalarımız tamamlanmış olup, derz açma ve raspa işlemlerimiz devam etmektedir. Ortalama 1 aylık süreç içerisinde raspa ve derz açma işlemlerimiz tamamlanmış olur. Belirlenecek terkibe göre özgünlüğüne uygun olarak sıva ve derz işlemi yapıldıktan sonra iskele kaldırılacak. Sıvayı kaldırdığımız zaman ciddi bir belgeleme işlemi yapıyoruz. Kronolojik analizler yapıyoruz. Laboratuvardan gelen malzeme sonuçlarını bekliyoruz. Tabii bunlar birer süreç” ifadelerini kullandı.
“Güçlendirilerek minarenin tamamlanacağı kesinlik kazandı”
2. Bayezid Minaresi’ndeki çalışmalar hakkında konuşan Dursun, “2. Bayezid Minaresi’nde de görüldüğü üzere belli bir kota kadar taşıyıcı çelik iskele kurularak üzerine iş iskelesi yapılmıştır. Daha öncesinde hazırlanan çalışmalar ve statik rapor neticesinde şerefe alt kotuna kadar söküm kararı alınmış olup, daha sonra da minareye ne şekilde müdahale edileceği, sökümün devam edip etmeyeceği veya güçlendirilerek tekrar örülmeye karar verileceği konuşulmuştu. Biz şerefe altında görünen kota kadar tamamladık. Bilim heyeti hocalarımızla yapılan görüşmeler ve statik modellemeler neticesinde görünen şu ki; gerek malzeme gerekse örgü tekniğinin daha da söküme izin vermeden güçlendirilerek minarenin tamamlanacağı kesinlik kazanmıştır. Minare yaklaşık 64 metre yüksekliğindedir. Minarenin çok yakınında da galeri katına ziyaretçi girişinin sağlandığı bir tünel bulunmaktadır. Tam güvenlikli iş iskelesi olarak vurguladığım statik filede iskelenin çevresine gerildi ama burada çok yoğun bir insan sirkülasyonu var. O sebepten dolayı güvenlik amacıyla minaredeki restorasyon süreci bitip, iskelemiz söküldüğünde tüneli de kaldıracağız. Şu anda müdahale projeleri hazırlanıyor, güçlendirme önerileri değerlendiriliyor” dedi.
“Cumhuriyet Dönemi’nin en kapsamlı restorasyon çalışmaları yapılıyor”
Cumhuriyet Dönemi’nin en kapsamlı restorasyonunun gerçekleştirildiğini ifade eden Keriman Dursun, “Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak şu an Cumhuriyet Dönemi’nin en kapsamlı restorasyon çalışmaları yapılıyor. Cephelere iskele kurulmuşken yapı radarı yani jeoradar dediğimiz yöntemle özellikle taşıyıcı duvarlar içerisindeki boşluk oranlarını tespit etmeyi planlıyoruz. Bu önemli bir statik ve mühendislik verisidir. Çünkü güçlendirmeye yönelik alınacak kararlarda da bir esas teşkil edecektir. Ayrıca yapı sağlığı izleme sisteminin de kurulumu yapılmak üzere. Bununla birlikte yapısal hareketi çok hassas bir şekilde yapının belli yerlere koyulacak sensörler vasıtasıyla yapıdan gelen verileri alacağız. Yapıdaki titreşimlerin ölçülmesi, deplasmanın ölçülmesi veya mevcut bir çatlağın takip edilmesi, ivme ölçerler koyulması gibi bu tip sistem kurularak belli periyotlarda okumalar yapılarak veriler kayıt altına alınacak. Bin 500 yıllık bu mirası gelecek nesillere, kalıcı bir miras olarak bırakmak ve bunu da sağlam olarak yapmayı amaçlamaktayız” diye konuştu.
Semanur Kaygısız- Ahmet Faruk Sarıkoç-Davut Has
